zinc หรือ สังกะสี คืออะไร

Zinc นั้นมีชื่อเรียกอีกชื่อว่าสังกะสี ซึ่งแน่นอนว่ามันมีความสำคัญอย่างมากแก่ร่างกายของเรา จนทำให้ Zinc ถูกจัดมาเป็นอาหารเสริม ฉะนั้นวันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับแร่ธาตุชนิดนี้ มาดูกันว่าทำไมร่างกายของเราถึงต้องการและเพราะอะไรมนุษย์ถึงขาดไม่ได้ 

Zinc คืออะไร 

Zinc หรือมีชื่อเรียกว่าสังกะสี คือ แร่ธาตุที่จำเป็น ซึ่งสังกะสีที่เรากำลังหมายถึงไม่ได้เป็นธาตุทางเคมี สองตัวนี้มีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน สังกะสีเป็นสารอาหารที่จำเป็นมาก ดังนั้นจึงหมายความว่าร่างกายของเราไม่สามารถผลิตหรือเก็บรักษาไว้ได้ ด้วยเหตุผลนี้เราจึงต้องได้รับสารอาหารสังกะสีอย่างสม่ำเสมอ สังกะสีจำเป็นสำหรับกระบวนการต่าง ๆ ในร่างกายของมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็น การแสดงออกของยีน ปฏิกิริยาของเอนไซม์ ฟังก์ชั่นภูมิคุ้มกัน การสังเคราะห์โปรตีน การสังเคราะห์ดีเอ็นเอ การรักษาบาดแผล การเติบโตและการพัฒนา สังกะสีพบได้ตามธรรมชาติ ในอาหารจากพืชและเนื้อสัตว์หลากหลายชนิด เช่น หอยนางรม ที่อุดมไปด้วยสังกะสีถึง 75 มิลลิกรัมของน้ำหนักหอยนางรม 100 กรัม ตับที่มีสังกะสี 12 มิลลิกรัมของน้ำหนัก 100 กรัม และอาหารทานเล่นอย่างเมล็ดแตงโม ที่มีสังกะสีมากถึง 10 มิลลิกรัมจาก 100 กรัม เป็นต้น ส่วนอาหารที่ไม่มีแร่ธาตุสังกะสีตามธรรมชาติ เช่น ซีเรียลอาหารเช้า สแน็คบาร์ และแป้งอบ มักจะเสริมด้วยสังกะสีในรูปแบบสังเคราะห์ อย่างไรก็ตามเราก็ยังสามารถรับประทานอาหารที่มีการเสริมสังกะสีหรืออาหารเสริมหลายชนิดที่สามารถให้สังกะสีแก่เราได้ เพราะทั้งหมดล้วนแต่ให้ประโยชน์แก่ร่างกายเราทั้งนั้น 

ประโยชน์ของสังกะสีหรือ Zinc ไม่ได้มีแค่ให้ประโยชน์ต่อระบบภายในร่างกายมนุษย์ ทว่าสังกะสีคือแร่ธาตุแสนวิเศษที่สามารถรักษาอาการบาดเจ็บภายนอกได้ ซิงค์ออกไซด์ หรือ แร่ธาตุที่ประกอบไปด้วยสังกะสีและออกซิเจน ถูกใช้ในขี้ผึ้งเพื่อรักษาบาดแผล ตามที่ระบุไว้ในตำราการแพทย์กรีกโบราณ ทุกวันนี้ซิงค์ออกไซด์ก็ยังคงทำหน้าที่เป็นทรีตเมนต์บำรุงผิวที่จำหน่าย บนหน้าเคาน์เตอร์ยอดนิยมตามห้างสรรพสินค้า สามารถป้องกันผิวไหม้จากการถูกแดดเผา โดยมีการทำงานที่น่าสนใจมาก นั่นก็คือการสะท้อนและกระจายรังสีอัลตราไวโอเลต เพื่อไม่ให้ทะลุผิวหนังของเรา นอกจากนี้ยังใช้รักษาสภาพผิวอักเสบ เช่น แผลไฟไหม้ กลาก แผลกดทับ และผื่นผ้าอ้อม ซิงค์ออกไซด์ยังสามารถช่วยสร้างเกราะป้องกันบนผิวหนัง ช่วยไล่ความชื้นบนผิวหนังออกไปและช่วยให้ผิวมีการฟื้นฟูเร็วมากขึ้น และมีการสันนิษฐานว่าซิงค์ออกไซด์อาจจะช่วยเอนไซม์ในการทำลายเนื้อเยื่อคอลลาเจนที่เสียหายเพื่อให้เกิดเนื้อเยื่อใหม่ได้ แต่ข้อสรุปนี้ก็ยังเป็นที่ถกเถียงและต้องหาข้อพิสูจน์ต่อไป 

ประโยชน์ของ Zinc 

Zinc มีความเกี่ยวข้องกับระบบกระบวนการและปฏิกิริยาที่สำคัญมากในร่างกายของเรา ฉะนั้นหากเรารับประทานสังกะสีไปแล้ว ประโยชน์ที่เราจะได้รับมีดังนี้

– ช่วยเพิ่มระบบภูมิคุ้มกัน

สังกะสีช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันของเราแข็งแรง เนื่องจากจำเป็นสำหรับการทำงานของเซลล์ภูมิคุ้มกันและการส่งสัญญาณของเซลล์ การขาดสังกะสีอาจทำให้การตอบสนองของภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง สังกะสีช่วยบรรเทาความเครียดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันและฟื้นฟูการตอบสนองของภูมิคุ้มกันโดยกระตุ้นการทำงานของ T-cells และเซลล์นักฆ่าตามธรรมชาติ ซึ่งช่วยปกป้องร่างกายของเราจากการติดเชื้อ  ทำให้ผู้สูงอายุที่บริโภคอาหารเสริมสังกะสีอย่างต่อเนื่อง มีความเสี่ยงการเป็นโรคไข้หวัดใหญ่ลดลง และข้อสรุปนี้มีการความชัดเจนขึ้นไปอีก เมื่อมีตัวอย่างงานวิจัยได้แสดงให้เห็นและยืนยันว่า การบริโภคสังกะสี 80–92 มิลลิกรัมต่อวัน อาจลดความเสี่ยงของโรคไข้หวัดได้มากถึง 33% ยิ่งไปกว่านั้น อาหารเสริมสังกะสียังช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อและส่งเสริมการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันในผู้สูงอายุได้อีกด้วย 

– เร่งการรักษาบาดแผล

สังกะสีมักใช้ในทางการแพทย์เพื่อรักษาแผลไฟไหม้ แผลบางชนิด และการบาดเจ็บที่ผิวหนังอื่น ๆ  เนื่องจากแร่ธาตุชนิดนี้มีบทบาทสำคัญในการสังเคราะห์คอลลาเจน การทำงานของภูมิคุ้มกัน และการตอบสนองต่อการอักเสบ จึงจำเป็นสำหรับการรักษาที่เหมาะสม จริง ๆ แล้วผิวของเรามีปริมาณสังกะสีค่อนข้างสูง มีประมาณ 5% แม้ว่าการขาดธาตุสังกะสีจะทำให้แผลหายช้า แต่บริโภคอาหารเสริมที่มีสังกะสี ก็สามารถเร่งการฟื้นตัวอาหารบาดเจ็บในผู้ที่มีบาดแผลได้ ตัวอย่างการศึกษาทางการแพทย์ ซึ่งทำการศึกษาเป็นระยะเวลา 12 สัปดาห์ ในผู้ป่วย 60 คน ที่มีแผลในกระเพาะอาหารจากโรคเบาหวาน ผู้ป่วยที่ได้รับสังกะสี 200 มิลลิกรัม ต่อวัน พบว่าขนาดของแผลในกระเพาะอาหารลดลงอย่างมีนัยสำคัญ เมื่อเทียบกับกลุ่มยาหลอกที่ใช้รักษาโรคเบาหวาน นอกจากนี้สังกะสีสามารถลดความเสี่ยงต่อโรคที่เกี่ยวข้องกับความชราได้อีกด้วย เช่น โรคปอดบวม การติดเชื้อ และการเสื่อมสภาพตามอายุ (AMD) 

– ช่วยรักษาสิว

สิวเป็นโรคผิวหนังทั่วไปที่สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะวัยรุ่น สิวเกิดจากการอุดตันของต่อมที่ผลิตน้ำมัน แบคทีเรีย และการอักเสบ มีงานวิจัยแนะนำว่าการรักษาสิวด้วยสังกะสี ทั้งแบบทาและแบบรับประทานขนิดแคปซูล สามารถรักษาสิวได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยการไปลดการอักเสบของสิว ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย P. Acnes และยับยั้งการทำงานของต่อมน้ำมัน ผู้ที่เป็นสิวมักจะมีระดับสังกะสีในร่างกายที่ต่ำ ดังนั้นอาหารเสริมสังกะสีจึงสามารถช่วยรักษาได้

– ลดการอักเสบ

สังกะสีสามารถลดความเครียดจากปฏิกิริยาออกซิเดชัน และลดระดับโปรตีนที่เป็นตัวกระตุ้นการอักเสบบางชนิด ในร่างกายของเราได้ ความเครียดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันนำไปสู่การอักเสบเรื้อรัง ซึ่งเป็นปัจจัยหลักที่ช่วยสนับสนุนการเจ็บป่วยเรื้อรังต่าง ๆ เช่น โรคหัวใจ มะเร็ง และภาวะจิตตก มีการศึกษาในผู้สูงอายุ 40 คน ผู้ที่รับประทานสังกะสี 45 มิลลิกรัมต่อวัน พบว่าอัตราการอักเสบลดลงมาก เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับประทานสังกะสี

หากเราได้รับ Zinc ไม่เพียงพอ

แม้ว่าการขาดธาตุสังกะสีอย่างรุนแรงจะเกิดขึ้นได้ยากแต่ก็สามารถเกิดขึ้นได้ในผู้ที่มีปัญหาทางพันธุกรรมทารกน้อยที่กินนมจากแม่ที่มีปริมาณสังกะสีในร่างกายน้อยคนที่ติดแอลกอฮอล์และทุกคนที่กำลังรับประทานยาลดภูมิคุ้มกันบางชนิดอาการของการขาดธาตุสังกะสีอย่างรุนแรงได้แก่การเจริญเติบโตและการพัฒนาที่บกพร่องสมรรถภาพทางเพศเสื่อมผื่นคันที่ผิวหนังท้องร่วงเรื้อรังการฟื้นฟูบาดแผลบกพร่องและปัญหาด้านพฤติกรรมน่าเศร้าที่การขาดธาตุสังกะสีพบได้ในเด็กที่อาศัยในประเทศกำลังพัฒนาซึ่งก็มาจากสาเหตุการขาดสารอาหารที่สำคัญมีการคาดว่าประชากรประมาณ 2 พันล้านคนทั่วโลกขาดธาตุสังกะสี เนื่องจากการบริโภคอาหารไม่เพียงพอ ความอันตรายของการขาดสังกะสีคือทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของเราแย่ลง เพิ่มโอกาสของการติดเชื้อ การขาดธาตุสังกะสีจึงทำให้เด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี เสียชีวิตมากกว่า 450,000 รายทุกปีทั่วโลก ซึ่งตัวอย่างผู้ที่เสี่ยงต่อการขาดธาตุสังกะสี ได้แก่ ผู้ที่เป็นโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคโครห์น ผู้ที่เป็นมังสวิรัติ สตรีมีครรภ์และให้นมบุตร เด็กโตที่กินนมแม่อย่างเดียว ผู้ที่เป็นโรคโลหิตจางชนิดเคียว ผู้ที่ขาดสารอาหาร รวมทั้งผู้ที่มีอาการเบื่ออาหารหรือบูลิเมีย ผู้ที่เป็นโรคไตเรื้อรัง ผู้ติดสุรา เป็นต้น

อาการของการขาดธาตุสังกะสีเบื้องต้นที่ไม่รุนแรงจนถึงชีวิตได้แก่อาการท้องร่วงภูมิคุ้มกันลดลงผมร่วงผมบางความอยากอาหารลดลงอารมณ์แปรปรวนผิวแห้งปัญหาการเจริญพันธุ์และการฟื้นฟูบาดแผลช้าลง

ภาวการณ์ขาดธาตุสังกะสีนั้นตรวจพบได้ยาก แม้กระทั่งจะใช้ขั้นตอนทางการแพทย์ในการตรวจสอบ เนื่องจากร่างกายของเรามีการควบคุมระดับสังกะสีอย่างเข้มงวด ดังนั้นเราอาจมีภาวะการขาดสังกะสีอยู่ ถึงแม้ว่าการทดสอบจะระบุถึงระดับปกติก็ตาม แพทย์จึงได้มีการพิจารณาปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ร่วมการวินิจฉัยด้วย เช่น การรับประทานอาหารที่ไม่ดีและพันธุกรรมควบคู่ไปกับผลเลือด เพื่อเป็นตัวตัดสินว่าเราต้องการสังกะสีเสริมเพิ่มเติมหรือไม่

ปริมาณของ Zinc ที่เหมาะสม

จริงๆแล้วการได้รับ Zinc ควรที่จะได้รับเป็นประจำทุก ๆ วัน เนื่องจากสังกะสีเกี่ยวข้องกับกระบวนการและปฏิกิริยาต่าง ๆ มากมายในร่างกาย ซึ่งปริมาณที่แนะนำต่อวัน (Recommended Daily Intakes: RDI) คือ 11 มิลลิกรัม สำหรับผู้ชายที่เป็นผู้ใหญ่และ 8 มิลลิกรัม สำหรับผู้หญิงที่เป็นผู้ใหญ่ สตรีมีครรภ์และให้นมบุตรควรบริโภค 11 และ 12 มิลลิกรัม.ต่อวันตามลำดับ วิธีที่ดีที่สุดและง่ายที่สุดสำหรับการได้รับสังกะสีนั้นก็คือ การรับประทานผ่านทางอาหาร เว้นแต่เสียว่าจะมีการแนะนำจากแพทย์ ให้เราใช้วิธีอื่นในการได้รับสังกะสี 

ปริมาณมากที่สุดที่ยอมรับได้สำหรับสังกะสีคือ 40 มิลลิกรัมต่อวัน ทว่าปริมาณเท่านี้ น้อยเกินไปสำหรับผู้ที่มีภาวะขาดธาตุสังกะสี ซึ่งอาจต้องรับประทานอาหารเสริมที่มีส่วนผสมของ Zinc ในปริมาณมาก และหากเรากำลังมองหาอาหารเสริมสังกะสีหรือกำลังบริโภคอาหารเสริมสังกะสี ให้เลือกรูปแบบที่ดูดซึมได้ง่าย เช่น ซิงค์ซิเตรตหรือซิงค์กลูโคเนต ส่วนซิงค์ออกไซด์นั้นไม่เป็นที่แนะนำ เนื่องจากมีการดูดซึมที่ยาก ร่างกายไม่สามารถเอาไปใช้งานได้ทันที  

อ้างอิง 

Jillian Kubala. 2018. Zinc Everything You Need to Know. Available at: https://www.healthline.com/nutrition/zinc

Femi Aremu. 2021. What are the health benefits of zinc. Available at: https://www.medicalnewstoday.com/articles/263176