DHEA

DHEA หรือ Dehydroepiandrosterone Sulfate หรือฮอร์โมนดีเอชอีเอ ซึ่งเป็นหนึ่งในฮอร์โมนที่สำคัญต่อร่างกายของมนุษย์ โดยเฉพาะผู้ชาย เรียกได้ว่าเป็นสารตั้งต้นของฮอร์โมนเพศชายเลยก็ว่าได้ ฉะนั้นวันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับ DHEA กันว่าเพราะอะไรร่างกายของเราต้องการ และจริง ๆ แล้วฮอร์โมนชนิดนี้มาจากไหนกันแน่ 

DHEA คืออะไร

Dehydroepiandrosterone หรือ DHEA หรือที่เรียกว่า androstenolone เป็นสารตั้งต้นของฮอร์โมนสเตียรอยด์ภายในร่างกาย เป็นหนึ่งในสเตียรอยด์ที่หมุนเวียนมากที่สุดในมนุษย์ หมายความว่าฮอร์โมนชนิดนี้อยู่ในทุกที่ของร่างกาย DHEA ผลิตขึ้นที่ต่อมหมวกไต อวัยวะสืบพันธุ์ และสมอง ทำหน้าที่เป็นตัวกลางให้กระบวนการเผาผลาญเมแทบอลิซึม ในการสังเคราะห์ทางชีวสังเคราะห์ของฮอร์โมนเพศชายแอนโดรเจนและเอสโตรเจน ทั้งในอวัยวะสืบพันธุ์และในเนื้อเยื่ออื่น ๆ อย่างไรก็ตาม DHEA ยังมีความเกี่ยวข้องกับอวัยวะอื่น ๆ ในร่างกายได้อีกด้วย โดยพบว่า DHEA มีความเชื่อมโยงกับการรับอิเล็กตรอนกับพื้นผิวเซลล์ และทำหน้าที่เป็นสารสื่อประสาทและตัวควบสัญญาณของระบบประสาท ในสหรัฐอเมริกานั้น DHEA ถูกผลิตเป็นอาหารเสริมและจำหน่ายหน้าเคาน์เตอร์ร้านยาอย่างแพร่หลาย และโดยส่วนใหญ่คนจะรู้จักกันในชื่อของพราสเตอโรน 

DHEA เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนอะไรบ้าง 

– ฮอร์โมน Androgen 

DHEA และ Androgen มีความเกี่ยวข้องกันอย่างมาก โดยถูกผลิตที่ต่อมหมวกไต และเมื่อสองตัวนี้รวมกัน จะถูกเรียกว่า androstenedione ฮอร์โมน Androgen มีหน้าที่ควบคุมสารที่ชื่อว่า adrenarche ซึ่งส่งผลและเป็นตัวแปรหลักของการเจริญเติบโตทางเพศ เช่น การเจริญเติบโตของขนที่หัวหน่าวและรักแร้ กลิ่นตัวสำหรับผู้ใหญ่ ความมันของเส้นผม ผิวหนังที่มีความหนามากขึ้น และสิวฮอร์โมน 

DHEA ในผู้ชายจะถูกกระตุ้นโดยเฉพาะ หากมีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเพศชาย โดยจะทำหน้าที่เปลี่ยนฮอร์โมนเพศชายให้เป็นไดไฮโดรเทสโทสเตอโรน หรือ DHT ในผิวหนังและรูขุมขน ส่วนผู้หญิงนั้นการเกิดการกระตุ้นของ DHEA จะเกิดขึ้นไม่ชัดเจน เนื่องจากเพศหญิงมีตัวรับฮอร์โมน Androgen ที่ทำงานแบบแข็ง กล่าวคือมีภูมิคุ้มกันต่อผลกระทบของ Androgen ที่ถูกกระตุ้นโดย DHEA ฉะนั้นด้วยเหตุผลนี้จึงทำให้ผู้หญิงมีขนตามร่างกายที่บางเบาและน้อยกว่าผู้ชาย

– ฮอร์โมน Estrogen 

ในทางการแพทย์นั้นถือว่า DHEA เป็น Estrogen ชนิดนึง แต่เป็น Estrogen ที่อ่อนแอกว่า นอกจากนี้ DHEA ยังทำหน้าที่เป็นตัวกระตุ้น ทำให้ฮอร์โมน Estrogen ในผู้หญิงมีศักยภาพในการทำงานมากขึ้น เช่น ทำหน้าที่เป็นฮอร์โมน Estradiol ในเนื้อเยื่อบางชนิด ช่องคลอด เพื่อลดอาการของวัยหมดประจำเดือนของผู้หญิง 

– ฮอร์โมน Neurosteroid

DHEA ยังมีความเกี่ยวกับข้องฮอร์โมน Neurosteroid ซึ่งเป็นส่วนช่วยที่สำคัญในการพัฒนาระบบประสาทส่วนกลางและสมอง

แหล่งอาหารที่มี DHEA 

– อาหารเสริม

หนึ่งในวิธีที่จะได้รับ DHEA มากกว่าที่ต่อมหมวกไตของเราสามารถผลิตได้ คือ การบริโภคอาหารเสริม ที่มีส่วนผสมของ DHEA ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจะถูกสร้างขึ้นโดยสังเคราะห์ในห้องปฏิบัติการหรือห้องแลป แม้ว่าจะมีผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร DHEA มากมาย แต่ปริมาณของ DHEA ในอาหารเสริมแต่ละแบรนด์ อาจไม่ใช่ปริมาณของ DHEA ที่แท้จริง ตามที่ฉลากของอาหารเสริมระบุไว้ ด้วยเหตุผลนี้เราสามารถตรวจสอบเบื้องต้นได้ หากแบรนด์นั้น ๆ มีการโฆษณาว่า DHEA มาจากธรรมชาติ แสดงว่าทางแบรด์กำลังโฆษณาเกินจริงอยู่ เพราะร้อยละ 90 ของอาหารเสริมที่มี DHEA นั้นถูกผลิตขึ้นในห้องแลป 

– มันเทศป่า

มันเทศป่าคือหนึ่งในพืชที่หายากมากและสามารถใช้ในการสร้าง DHEA ในรูปแบบสังเคราะห์ได้ โดยนักวิทยาศาสตร์จะสกัดสารเคมี ที่เรียกว่าไดโอจีนินจากรากและหัวของมันเทศป่า จากนั้นจะใช้สารเคมีที่สกัดมาได้สร้าง DHEA สังเคราะห์และเพิ่มฮอร์โมนชนิดอื่น ๆ เช่น เอสโตรเจน เข้าไป ถึงแม้ว่ามันเทศป่าสามารถเป็นตัวตั้งต้นในการสังเคราะห์ DHEA ในห้องแลป แต่การรับประทานมันเทศป่าในรูปแบบของอาหาร เช่น นำมันเทศป่าไปประกอบอาหาร ในกรณีนี้จะไม่สามารถทำให้ร่างกายของเราได้รับ DHEA มากขึ้น เพราะร่างกายของเราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงไดโอจีนินในมันเทศป่าเป็น DHEA ได้

– ถั่วเหลือง

ถั่วเหลืองมีลักษณะเช่นเดียวกับมันเทศป่าก็คือมีสารเคมีที่เรียกว่าไดโอจีนินและสามารถใช้ในการผลิต DHEA สังเคราะห์ได้ สารสกัดไดโอจีนินถูกทำปฏิกิริยาในห้องแลป เพื่อสร้าง DHEA สังเคราะห์ เพราะมีโครงสร้างโมเลกุลที่สามารถแตกตัวได้ง่าย ทำให้ในการสกัดสารเคมีดังกล่าว ประหยัดเวลาและสารเคมีที่เป็นตัวสกัด การรับประทานถั่วเหลืองก็จะไม่เพิ่มระดับ DHEA ในร่างกายของเราได้เช่นเดียว เนื่องจากร่างกายของเราไม่สามารถแปรรูปถั่วเหลืองให้เป็นสารไดโอจีนิน เหมือนกับในห้องแลปได้

– คอเลสเตอรอล

ในร่างกายมนุษย์ DHEA ถูกผลิตมาจากคอเลสเตอรอลที่ต่อมหมวกไตของเรา โดยที่โมเลกุลของคอเลสเตอรอลจะเข้าสู่เซลล์ในร่างกายที่เรียกว่าไมโตคอนเดรีย ซึ่งจะมีหน้าที่ให้พลังงานในรูปของ ATP เมื่อคอเลสเตอรอลอยู่ในไมโตคอนเดรียนั้น เอ็นไซม์จะเปลี่ยนคอเลสเตอรอลให้เป็นสารที่เรียกว่า pregnenolone หลังจากนั้น pregnenolone จะทำปฏิกิริยาการเปลี่ยนแปลงทางเคมีโดยเอนไซม์ที่เรียกว่า P450c17 และถูกเปลี่ยนเป็น DHEA

ประโยชน์ของ DHEA

– เพิ่มความหนาแน่นของกระดูก

ระดับ DHEA ในร่างกายมีความสัมพันธ์กับความหนาแน่นของกระดูก โดยถ้าหากระดับของ DHEA น้อย ความหนาแน่นของกระดูกจะน้อยด้วย ซึ่งปัญหานี้จะเกิดขึ้นเมื่อเราอายุมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นหากระดับ DHEA ที่ต่ำยัง ความเสี่ยงของกระดูกหักก็เพิ่มขึ้นอีกด้วย งานวิจัยบางชิ้นแสดงให้เห็นว่าการบริโภคอาหารเสริม DHEA เป็นเวลาหนึ่งถึงสองปี สามารถเพิ่มความหนาแน่นของกระดูกในผู้หญิงที่มีอายุมากได้ 

– ช่วยรักษาอาการซึมเศร้า 

DHEA อาจช่วยให้ผู้ป่วยที่กำลังอยู่ในภาวะซึมเศร้า มีสภาพจิตใจที่ดีขึ้นได้ จากงานวิจัยที่ตีพิมพ์ใน วารสาร Current Drug Targets ในปี 2014 ในการวิเคราะห์ 22 งานวิจัยที่ตีพิมพ์ก่อนหน้านี้ นักวิทยาศาสตร์พบว่าผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้า มีการพัฒนาทางสภาพจิตใจที่ดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ เมื่อพวกเขาใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร DHEA ยิ่งไปกว่านั้นนักวิทยาศาตร์ยังพบอีกว่า DHEA อาจบรรเทาอาการซึมเศร้าในผู้ที่มีอาการทางจิตประเภทอื่น เช่น โรคจิตเภท และอาการเบื่ออาหาร

– อาจช่วยรักษาโรคกระดูกพรุน

ในการศึกษาหนึ่งพบว่าเมื่อนักวิจัยวัดความหนาแน่นของแร่ธาตุในกระดูกของผู้ชายและผู้หญิงที่มีสุขภาพดีและพบว่าผู้ที่มีระดับ DHEA ในเลือดสูงที่สุด และมีความหนาแน่นของกระดูกสูงกว่าอย่างมีนัยสำคัญ เมื่อเปรียบเทียบกับอีกกลุ่มของผู้ชายและผู้หญิงที่มีสุขภาพดีแต่มีระดับ DHEA ในเลือดต่ำ ในทางกลับกัน มีการศึกษาก่อนหน้านี้ชี้ให้เห็นว่าอาหารเสริม DHEA อาจช่วยเพิ่มความหนาแน่นของมวลกระดูกในผู้หญิง แต่ไม่ใช่สำหรับผู้ชาย ซึ่งข้อสรุปนี้ก็ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ 

ปริมาณของ DHEA ที่เหมาะสม 

ปริมาณที่เหมาะสมของ DHEA ที่มีการยืนยันทางการแพทย์คือขนาดแคปซูลต้องมีปริมาณ 10–500 มิลลิกรัม และปริมาณทั่วไปที่แนะนำให้บริโภคคือ 25–50 มิลลิกรัมต่อวัน 

การใช้ DHEA ยังมีระยะเวลาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย หากเราใช้ DHEA ปริมาณ 50 มิลลิกรัมต่อวัน โดยใช้อย่างต่อเนื่อง ควรจำกัดเวลาแค่หนึ่งปี แต่หากเราใช้ DHEA ปริมาณ 25 มิลลิกรัมต่อวัน โดยใช้อย่างต่อเนื่อง ควรจำกัดเวลาแค่สองปีเท่านั้น และมีการหยุดพักระยะนึง หากต้องการจะใช้ใหม่ โดยทั่วไปอาหารเสริม DHEA นั้นถูกนำมาใช้อย่างปลอดภัย โดยมีการศึกษาว่าหากเราใช้ DHEA เป็นระยะเวลานานถึง 2 ปี จะมีผลข้างเคียงที่รุนแรงหรือไม่ คำตอบคือมีผลข้างเคียงเล็กน้อย ได้แก่ ผิวมันเยิ้ม สิว และมีขนเพิ่มมากขึ้นบริเวณหัวหน่าวและรักแร้ แต่ที่สำคัญเลยคือ ผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งเนื่องมาจากฮอร์โมนเพศ ไม่ควรรับประทานอาหารเสริม DHEA ทางที่ดีควรปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มใช้อาหารเสริม 

ผลข้างเคียงของ DHEA 

ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นจากการใช้ DHEA ในปริมาณที่ไม่เหมาะสม ส่วนใหญ่จะมีอาการไม่รุนแรง เช่น ปวดศีรษะ เหนื่อยล้า นอนไม่หลับ และอึดอัด เนื่องจาก DHEA มีผลต่อระดับฮอร์โมน จึงอาจทำให้เกิดอาการอื่น ๆ ได้ ผู้หญิงอาจมีประจำเดือนมาไม่ปกติ เป็นสิว หรืออารมณ์แปรปรวน หรือบางครั้งอาจจะมีการเพิ่มขึ้นของฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน เช่น ขนขึ้นที่บนใบหน้า หรือน้ำเสียงทุ้มกว่าเมื่อก่อน กลับกันในผู้ชายก็จะส่งผลทำให้มีปริมาณฮอร์โมนเอสโตรเจนที่เพิ่มขึ้น เช่น ขนาดของหน้าอกเพิ่มขึ้น หัวนมใหญ่ขึ้น ความดันโลหิตสูง เป็นต้น

ความเสี่ยงของการใช้ DHEA ในปริมาณมากยังเป็นอันตรายต่อ ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ โรคตับ เบาหวาน คอเลสเตอรอลสูง ปัญหาต่อมไทรอยด์ โรคถุงน้ำในรังไข่หลายใบ และผู้ที่มีปัญหาเรื่องเลือดไม่แข็งตัว ผู้ป่วยเหล่านี้ไม่ควรใช้ DHEA อีกทั้ง DHEA อาจเพิ่มความเสี่ยงของมะเร็งบางชนิดได้ ซึ่งชนิดมะเร็งที่ได้รับผลกระทบจากฮอร์โมน ได้แก่ มะเร็งเต้านม รังไข่ และต่อมลูกหมาก อีกทั้งหากเรากำลังใช้ยาในชีวิตประจำวันอยู่ เช่น ยากันชัก ฮอร์โมนบำบัด ยารักษาโรคเบาหวาน และยารักษาโรคหัวใจหรือตับ ให้ปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และ DHEA ยังไม่แนะนำสำหรับเด็กหรือสตรีที่ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรอีกด้วย

สรุป

เราสามารถสรุปได้เลยว่า DHEA นั้นเป็นอาหารเสริมทางเลือก ที่เราไม่จำเป็นต้องรับประทานในทุก ๆ วัน เนื่องจากร่างกายของเรามีการสะสมฮอร์โมน DHEA อยู่แล้ว แต่ถ้าหากใครมีปัญหาด้านสุขภาพในเรื่องของกระดูก ข้อต่อ หรือจะเป็นฮอร์โมนที่มีความผิดปกติ ก็สามารถบริโภคได้ แต่ทางที่ดีก็คือต้องมีการปรึกษาแพทย์ควบคู่ไปด้วย 

อ้างอิง 

Grant Tinsley. 2017. Should You Take DHEA Supplements. Available at: https://www.healthline.com/nutrition/dhea-supplements

Cathy Wong. 2021. What IS DHEA. Available at: https://www.verywellhealth.com/dhea-what- should-you-know-about-it-89136